Généralités
NY VANIM-POTOANA ANKEHITRINY
1972 – 2000
Azo zaraina ho zana-banim-potoana roa araka ny fandinihana hita hatramin’izao ity vanim-potoana ity.
- 1972-1991: Tolom-piavotana
- 1991-2000: Fanalalahana
I. TOLOM-PIAVOTANA (1972-1991)
1.1 Zava-misy teo amin’ny tantara
Ø Lafiny Polotika
- 13 may 1972: fihetsiketsehana notarihin’ny mpianatra nanehoany ny tsy fankasitrahany ny politikam-pampianarany; fitokonam-be no nanohanan’ny mpiasa azy ireo.
- 18 may 1972: natolotry ny Filoha Philbert TSIRANANA an’I Jenaraly Gabriel RAMANANTSOA ny fitondrana. Tapitra hatreo ny Repoblika I
- 8 oktobra 1972: Fitsapan-kevi-bahoaka nanamafisan’ny Malagasy ny fanomezana fahefana feno ny Jeneraly RAMANANTSOA. Nisy tsy fifankahazoana teo amin’ny tafika.
- 05 febroary 1975: natolotry ny Jeneraly RAMANATSOA ny Kolonely Richard RATSIMANDRAVA ny fahefana.
- 11 febroary 1975: maty novonoin’ny olona ny Kolonely RATSIMANDRAVA. Nanomboka teo ny “Directoire Militaire” fitondra-miaramila.
- 15 jona 1975: nofidin’ny Directoire Militaire hitondra ny tany sy ny Fanjakana ny Capitaine de Fregate RATSIRAKA Didier Ignace.
- 21 desambra 1975: lanieram-bahoaka ny fototra iorenan’ny Revolisiona Sosialista Malagasy voarakitry ny Boky mena.
- 30 desambra 1975: nijoro ny Repoblika Demokratika Malagasy
- May 1991: nitaky ny hanovana ny lalam-panorenana sy hananganana ny Repoblika faha III ny vahoaka notarihin’ny mpanao politika sasantsasany.
- 10 Aogositra 1991 : diabe nataon’ny vahoaka teny Iavoloha, izay namoizana ain’olona maro.
- 31 oktobra 1991: fifanekena natao tao amin’ny PANORAMA izay namaranana ny fitokonam-be.
Ø Teo amin’ny lafiny toe-karena
Hita tamin’izany:
· Ny fanavaozana ny “Fanekem-piaraha-miasa” tamin’ny Frantsay na ny “Accord de Cooperation”.
· Ny fialana tamin’ny “Zone Franc”.
· Ny fananganana ny SINPA (Société d’ Intérêt National pour les Produits Agricoles) sy ny SONACO (Société Nationale pour le Commerce), sy ny, COTONA, SOTEMA, SIRAMA, HODIMA, SUMATEX, …
· Ny fandraisana ho fananam-panjakana ireo Indostria vaventy toy ny SECREN () sy ny Indostria famokarana angovo toy ny JIRAMA, SOLIMA.
· Ny fananganana ny BTM (Bankin’ny Tantsaha Mpamokatra).
· Ny fananganana ny Koperativan’ny fambolena ho an’ny tantsaha mifanampy, toy PROCOPS ().
· Ny fandraisana ho fananam-panjakana ireo kompania vaventy nisahana ny varotra ivelany: Compagnie Marseillaise, Compagnie Lyonnaise, SICE
Tsy nandeha araka ny tokony ho izy anefa ny ankamaroan’ireny sehatr’asa sy orinasa ireny.
Ø Teo amin’ny fiarahamonina sy kolontsaina
· Ny rafitra sosialisma no nitondrana ny tany sy ny fanjakana
· Nampiharina ny famahoahana sy ny fanagasiana ny fampianarana tany amin’ny Sekoly Fanabeazana Fototra; teny malagasy sy teny frantsay tany amin’ny Sekoly Ambaratonga Faharoa sy Sekoly Ambaratonga Faharoa Manokana ary teny frantsay tany amin’ny Ambaratonga ambony.
· Nampitomboina ny toeram-pitsaboana,
· Nitombo ny fahantrana sy ny tsy an’asa (ZOAM); niharihary bebe koa ny tsy fitovian’ny fari-piainana noho ny fidinan’ny vokatra malagasy teo amin’ny tsena iraisam-pirenena sy ny tsy fandehanan’ireo orinasam-panjakana ary ny fahasarotan’ny fitsinjarana ny vokatra.
· Natao ny fanitsiana ara-drafitra nefa vao mainka nitombo ny fahasahiranana.
·
1.2 Zava-misy teo amin’ny Literatiora
Ø Ny mpanoratra
· Ireo hita teo aloha: izay mpikambana tao amin’ny UPEM ny ankamaroany: RAKOTOMALALA Rabarijaona, RAKOTOSON Emeralda, DOX, RP RAHAJARIZAFY, RADO, Régis Rajemisa RAOLISON, Celestin ANDRIAMANANTENA, Rafidy RAVELOMANANTSOA, Job RAKOTOJAONA, Lolo RAJONHS, Herizo ANDRIANAMPOIZINA, Andry ANDRAINA, Bernard RAVELOHARISON, Julie RAZZA, RANDRIAMAROZAKA, , RAKOTOARISON Harry Andriamanjato na RHA Nary.
· Ireo mpanoratra taty aoriana:, izay saika tao amin’ny FIVOY sy ny FARIBOLANA SANDRATRA: RAZAIARIMANANA Lydia na LYDIARY, RALAISAHOLIMANANA Louis Dominique na ILAY, RAKOTOSOLO JOSEPH na Solofo José, Elie RAJAONARISON, Nalisoa RAVALITERA, RANOE, Niry SOLOSOA,..
Ø Ny sehatra nanoratana
GAZETY na GAZETY BOKY: Maresaka, Basivava, Imongo vaovao, Hehy, Madagascar Matin, Midi Madagascar, DMD, Martioria vavolombelona, Feon’Imerina, Zoko, Vintsy, Omaly sy anio, Andry, Lakroan’i Madagasikara, Ny fahaleovan-tenan’i Madagasikara…
Ø Tara-kevitra nampiavaka ny vanim-potoana
- Fampitahana ny rafi-pitondrana
- Fampisehoana ireo zava-misy iainana izay niteraka ny fahadisoam-panantenana:
- Fahantrana ara-batana sy ara-tsaina
- Fahasarotan’ny fiainana sy fitadiavana asa
- Tsy fahamarinana amin’ny lafiny maro
- Fitaomana ny olona mba hitolona hanova rafitra, ny TTF (Tanindrazana Tolom-piavotana Fahafahana)
- Fiantsoana ny olona hiverina ho eny ambanivohitra.
- Fanoherana ny fanavakavaham-bolonkoditra
1.3 Asasoratra
· Tononkalo
· Sombin-tantara
· Tantara an-tsehatra
· Tantara foronina
· Lahatsoratra famotopotoran-kevitra
Ohatra:
Fanagasiana EDA
Haisoratra sy Firenena RANDRIAMAROZAKA
II. FANALALAHANA : 1991-2000
2.1 Zava-misy teo amin’ny tantara
Ø Lafiny Polotika
- 1991: noho ny tsy fetezan-javatra isan-karazany teo amin’ny Fitondrana dia nisy fihetseham-bahoaka manerana ny Nosy. Niharihary izany tamin’ny fitokonana teny amin’ny “Kianjan’ny 13 may” Antananarivo.
· 10 aogositra 1991: nirohotra niaka-dapa teny Iavoloha, toerana misy ny Lapan’ny Filoha ny vahoaka nitokona. Naparitaky ny miaramilam-panjakana tamin’ny fitaovam-piadiana izy ireo; betsaka ny maty ary maro koa ny naratra.
- Nanomboka teo dia niovaova ny mpitondra ary nokendrena ny hisian’ny “Fitondrana entim-bahoaka”.
· 12 martsa 1998: Fitsapan-kevi-bahoaka mikasika ny “Faritany mizaka tena” ka nahalany ny “Eny”
Ø Teo amin’ny lafiny toe-karena
· Nitatra ny fitrandrahan-karena samihafa, anisan’izany ny harena an-kibon’ny tany sy ny haza an-dranomasina.
· Nampiharina teo amin’ny fambolena sy fiompiana ny fomba isan-karazany hampiroboroboana azy.
· Nandroso sy nivoatra ny famokarana taozavatra malagasy sy ny vokatry ny hairaha isan-karazany.
· Fiorenan’ny orin’asa AFAKA HABA
· Nitombo sy niroborobo ireo orinasa fanodinana sy seha-pamokarana ampiasana haitao vaovao. saingy tsy afa-mivelatra noho ny fibosesehan’ny ny entana avy any ivelany ka niteraka fahasahiranana ho an’ireo mpandraharaha malagasy.
Ø Teo amin’ny fiarahamonina sy kolontsaina
· Niseho saika isan-taona ny rivo-doza.
· Nandripaka ny valala sy ny areti-mifindra toy ny Kôlera, ny Pesta, ny Gripa, ny SIDA…
· Firoboroboan’ny fizahantany mba hampiditra vola vahiny amin’ny alalan’ny fiarovana tontolo iainana sy ny fisarihana amin’ny alalan’ireo “valan-javaboaary” vaovao.
· Fampiroboroboana ny fambolem-bary sy ny taozavatra….
· Nipoitra ireo Oniversite tsy miankina sy ireo sampam-pianarana araka ny hairaha manofana mpianatra hiasa avy hatrany.
· Firoboroboan’ny “Haino aman-jery tsy miankina”
· Nisy ny fanampiana avy any ivelany
· Nitombo ny fandaozana ny eny ambanivohitra
· Nirongatra ny dahalo, nanjaka ny vaky trano sy ny fandrobana.
· Nahazo vahana ny risoriso sy ny varo-maizina ary nitranga ny fangalarana taolam-paty
· 06 novambra 1995: may ny Rovan’i Manjakamiadana
· Nampitomboina ny toeram-pitsaboana, natao koa ny fanarenana ireo orinasa sosialista
· Nitontongana hatrany ny fari-piainan’ny ankamaroan’ny olona, vao mainka koa niharihary ny tsy fitoviana ary nitombo isa ireo 4-mi.
2.2 Zava-misy teo amin’ny Literatiora
Ø Ny mpanoratra
· Ireo mpanoratra ao amin’ny HAVATSA-UPEM sy tao amin’ny FARIBOLANA SANDRATRA: Henri RAHAINGOSON (Di), Patrick Iharilanto ANDRIAMANGATIANA (IPA), Georges ANDRIAMANANTENA (RADO), René ANDRIAMALALA (Ener LALANDY), Nirhy Lanto, RANAIVO Julien, Arsène ANDRIANARIVONY (Nérsea VONY), Esthér RANDRIAMAMONJY, Abeline Eléonore, RAZAFIARIVONY Wilson, RHA Nary, Georgette Ranivoarivelo Gabrielle( GRG), Iangotiana, Fredy RAJAOFERA, Solofo JOSE, Lydiary, Nalisoa RAVALITERA, RANOE, Manitra ADRIAMASINORO, RAMPANANA Raymond, ZO Maminirina, RABESAIKY Guillaume (OM-GUI), Riso LALASOA, Elie RAJAONARISON, Claude RANDRIANANTENAINA (Claura), Zo MAMINIRINA, NY EJA, TSITOHERY, TAHIRINTSOA, NOFY, AVELO Nidor, …
· Ireo mpanoratra tantara an’onjam-peo: VAHANDANITRA, RANOHARISON Zanany, ARIKAOMISA Randria(RANDRIAMANANTENA Arséne)
· Ireo mpanoratra hafa: RAZAFIARIJAONA Haingo Michél (Haingo), RAHOLDINA Ranaivo Herinantsoina (NAIVONANTSOINA Holdina), Mbato RAVALISON (FMTM), …
Ø Ny sehatra nanoratana
· GAZETY na GAZETY BOKY: Midi Madagascar; Express de Madagascar; Madagascar TRIBUNE; ny Gazetiko; Lakroan’i Madagasikara; MARESAKA, TELONOHOREFY; LE TARATASY; VALIHA sy AMBIOKA (gazety Literera)...
· Haino aman-jery:
Radio: RNM, DON BOSCO, ACCEM RADIO, Radio FAHAZAVANA, NY FEON’IMERINA, LAZAN’IARIVO, Radio MADA, FARIMBONA, TSIOKA VAO, RFV, CORAIL, …
Fahitalavitra : TVM, MATV, RECCORD, TV PLUS, RAVINALA, …
Ø Tara-kevitra nampiavaka ny vanim-potoana
· Ny fitiavana sy ny tontolony
· Tsy fahatokisana ny mpanao politika izay nandiso fanantenana.
· Tsy fisian’ny fahamarinana eo amin’ny sehatra maro
· Fitomboan’ny fahantrana, firoboroboan’ny asan-dahalo, fandaozana ny eny ambanivohitra; fivezivezen’ny harem-pirenenna… sy filofosana hanarina izany.
· Fahasimban’ny tontolo iainana sy ny fanarenana azy.
· Fanarenana ny toe-tsaina: fampahafantarana ny maha malagasy sy ny haren-tsaina malagasy.
2.3 Asasoratra
· Tononkalo
· Sombin-tantara
· Tantara an-tsehatra
· Tantara foronina
· Lahatsoratra famotopotoran-kevitra